Tüplü Dalış Hakkında Sık Sorulan Sorular ve Doğru Bilinen Yanlışlar (S.S.S)

Merhaba;

Bu yazımızda, "Tüplü Dalış" ya da biraz daha profesyonel adıyla "Donanımlı Dalış" hakkında biraz detay bilgi paylaşıp, doğru bilinen yanlışlara değinmek ve bu konuda sık sorulan sorulara yanıt verebilmek istiyoruz.

• Tüplü Dalış (Donanımlı Dalış) Nedir - Ne Demektir

Donanımlı dalış kavramı her şeyden önce ilk olarak Türkiye Sualtı Sporları Federasyonu (TSSF) tarafından tanımı yapılmış ve ülke sınırları içinde bu yöntemle dalış yapacak dalıcıların güvenliğini sağlamak üzere standardize edilmiş bir kavramdır. Sıkıştırılmış hava ya da "oksijen oranı arttırılmış" sıkıştırılmış hava (Nitrox) solumak için yüksek basınca dayanıklı ekipmanlarla (dalış tüpü, regülatör, denge yeleği-BC vb...) yapılan dalış aktivitesidir.

• SCUBA Nedir - Ne Demektir

Tam kelime açılımı "Self Contained Underwater Breathing Apparatus" tur. Türkçe çevirisi de, "Bağımsız Su Altı Soluma Aparatı" şeklindedir. Aynı zamanda TSSF'nin de donanımlı dalış talimatında yer verdiği bir kavramdır. Kimi zaman insanlar arasında "SCUBA yapıyorum" ya da "SCUBA'yla ilgileniyorum" şeklinde kullanımları vardır.

• TSSF Nedir - Ne Demektir

Türkiye Sualtı Sporları Federasyonu'nun kısaltılmış halidir. Birincil misyonu, ülkemizde su altı kültürünü ve sporlarını sevdirmek, tanıtmak amacıyla, ulusal ya da uluslararası faaliyetler düzenlemek, belgelendirmek ve denetlemektir. İlk olarak 1980 yılında "Su altı sporları, Can kurtarma, Su kayağı ve Paletli yüzme federasyonu" tanımıyla kurulmuş, ardından 2004 yılında da ismi şu anki hali olan "Türkiye Sualtı Sporları Federasyonu" olarak değiştirilmiştir. Uluslararası bir organizasyon olan, Dünya Sualtı Aktiviteleri Konfederasyonu - Confederation Mondiale des Activites Subaquatiques (CMAS)'a bağlı olarak faaliyetlerini sürdürmektedir.

• Donanımlı Dalış Sporuna Nasıl Başlayabilirsiniz

     Öncelikle bir "tanıtım dalışı - deneme dalışı" hizmeti almalısınız. Bu kapsamda size, dalıştan önce, kullanacağınız ekipmanlar kısaca tanıtılır ve bir brifing verilir. Sonra tüm ekipmanlarınızı kuşanıp, bir "tanıtım dalışı uzmanı" ya da bir "eğitmen" eşliğinde suya girersiniz. Bu aktivitede en fazla 5 mt derinliği inersiniz ve buradaki amaç, su altında rahat bir şekilde nefes alıp verebilmeniz ve klostrofobik bir durumunuzun olup olmadığını hem kendinize hem de size eşlik eden eğitmene göstermenizdir. Bu aktivitede su altındaki "kendinizi" tanırsınız ve bu spora devam edip etmeyeceğinizle ilgili bir karar verirsiniz (ancak emin olun çoğunlukla devam etmeyi seçersiniz). Tanıtım dalışıyla ilgili amatör bir videomuza aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz. 

     Bu dalışınız sonrasında, isterseniz dalıcı kariyerinizin ilk adımı olan Cmas 1* Dalıcı eğitimine kayıt yaptırabilirsiniz. Federasyona göre bu eğitime katılabilmeniz için;

          14 yaşınızı doldurmuş olmanız (18 yaşından küçükler için velisinin yazılı onayı istenecektir)

          Temel seviyede yüzme biliyor olmanız ve

          Federasyonun "Donanımlı Dalış Talimatı"nda 18. maddesinden yayınladığı sağlık koşullarını yerine getirmiş olmanız beklenir. Bu sağlık koşullarına örnek olarak;

          Herhangi bir kalp damar rahatsızlığı geçirip geçirmediğiniz

          Daha önce kalp krizi geçirip geçirmediğiniz

          Göğsünüzde ağrı ve nefes darlığı olup olmadığı

          Yüksek tansiyon ya da şeker hastalığınızın olup olmadığı

          Sürekli kullandığınız bir ilacın olup olmadığı sorgulanır.

• Tüplü Dalış - Donanımlı Dalış Tehlikeli midir

Tahmin edileceği üzere her spor dalının bazı riskleri olduğu gibi bu risklere karşı alınması gereken bazı önlemler de bulunmaktadır. Kurallarını layığıyla uyguladığınız sürece tüplü dalış tehlikeli bir spor değildir. Hatta serbest dalıştan daha bile güvenlidir diyebiliriz. Bunun en önemli sebebi serbest dalışta nefes tuttuğunuz için beyniniz oksijensiz kalır ancak tüplü dalışta böyle bir risk yoktur. Bunun yanında tüplü dalışta da halk arasında "vurgun yemek" olarak tabir edilen bir başka risk vardır. Daha detaylı bilgiyi sıradaki maddemizde okuyabilirsiniz. Ancak tabi bu riske karşı da alınabilecek birçok güvenli önlem de bulunmaktadır.

• Vurgun Yemek Nedir - Ne Demektir

          Vurgun yemek kavramı özetle, basınç altında sıvı halde olan gazların basınç azaldığında genleşmesidir. Biraz daha açıklayacak olursak, insan vücudu 1 amosfer (Atm) basınçta soluyabilecek anatomik yapıya sahiptir. Deniz seviyesinde insan vücuduna uygulanan basınç 1 atmosferdir ve bu basınçta rahatça yaşayabiliriz. Basınç arttığında, yani dalış esnasında, vücudumuz her 10 mt'de +1 atm ek basınca maruz kalır. Derinlik arttıkça, vücudumuza uygulanan basınç ta her 10 mt'de +1 atm olacak şekilde artar. 1 atm basıncı sembolize etmek istersek, bir cm² ye yaklaşık olarak 1 kg'lik basınç anlamına gelir. Vücudunuzun kaç cm² den oluştuğunu düşünürseniz, bu hiç de azımsanmayacak bir basınçtır. 

          Tüplü dalışta 30 mt derinlikteyken vücudunuza uygulanan basınç 4 atm'dir (Yüzeyde 1 atm ve her 10 mt'de 1 atm artacak şeklinde). Bu basınç altında tüpün içindeki havayı soluduğumuzda, vücudumuza bir miktar azot gazı da alırız. Aslında tüpün içindeki havayla yüzeyde soluduğumuz hava arasında bir fark yoktur. Hava karışımı, %78 azot, %21 oksijen ve %1 de diğer gazlar (karbondioksit ve asal gazlar) şeklindedir. Ancak azot gazı yapısı itibariyle basınç azaldığında süratle genleşen bir gazdır. Bu sebeple 30 mt gibi bir derinlikten, normalde olması gerekenden daha hızlı yüzeye çıkarsak, damarlarımızdaki azotu vücudumuzdan atamadan genleşeceğinden, o anda hangi damarımızdaysa, o damarda tıkanıklığa yol açacaktır. Örneğin kolumuzdaysa felç kalmamız gibi.

          Bir öğreti de vurgunla ilgili şu güzel örneğe rastlamıştım. Bir soda içeceği düşünün. Şişenin kapağı kapalıyken, şişenin içinde yüksek basınç vardır ve içindeki gazları sıkıştırdığı için, gazları biz sıvı olarak görürüz. Şişenin kapağını açtığımızda, şişenin içindeki basınç birden azalır ve sıvı haldeki gazların genleşerek gaz haline geçtiğini ve şişeden dışarıya doğru yükseldiğini görürüz. Vurgun kavramındaki senaryo da aynıdır. 30 mt derinlikte vücudunuzdaki azot gazı sıvı halde damarlarınızda dolaşmaktadır. Eğer yüzeye hızlı bir şekilde çıkarsanız, damarlarınızdaki bu azot hızla şişmeye başlayacaktır ve damarlarınızı tıkar.

          Peki bu duruma karşı nasıl önlem alabiliriz? Bu konuyla ilgili hem alacağınız eğitimlerde hem de birlikte dalış yapacağınız eğitmen kişiyle birçok beceri tekrarı yapacaksınız. Bunlar en önemlisi ve dalışın altın kuralı olarak kabul edilen kavram, "dalış esnasında asla nefes tutmamanızdır". Çünkü nefes tutmanız, vücudunuzda daha çok azot birikmesine yol açar. Bu yüzden suyun altında da her zaman, yüzeydeymişsiniz gibi sakin bir şekilde nefes alıp vermeye devam etmelisiniz. Ayrıca dalıştan yüzeye doğru çıkış yaparken çıkış hızınızın bir standardı olmalıdır. Birlikte daldığınız eğitmen kişi, ya da bir dalış bilgisayarı, çıkış hızınızı güvenli bir şekilde ayarlayacaktır. Bu şekilde vücudunuzdaki azot gazını olması gerektiği gibi vücudunuzdan atabileceksiniz ve böylece vurgun tehlikesi bertaraf edilmiş olacaktır.

• TSSF/CMAS Eğitim Sisteminin Yapısı Nasıldır

TSSF/CMAS eğitim sistemi 6 farklı düzeyden oluşmaktadır. Bunlar;

     1 yıldız dalıcı (Cmas 1* dalıcı)

     2 yıldız dalıcı (Cmas 2* dalıcı)

     3 yıldız dalıcı (Cmas 3* dalıcı) ve ardından

     1 yıldız eğitmen

     2 yıldız eğitmen

     3 yıldız eğitmen şeklindedir.

• Cmas 1* Dalıcı Eğitimi Nedir - Nasıl Katılabilirsiniz

Tanıtım dalışınızı aldıktan sonra, su altı kariyerinizi ilerletmek ve daha fazla şey keşfetmek için karar verirseniz, beraberinizdeki eğitmen kişiye, 1 yıldız dalıcı olmak istediğinizi bildirebilirsiniz. Federasyon açısından da baktığınızda, 1 yıldız dalıcı eğitimine katılabilmeniz için bazı ön koşullar bulunmaktadır. Bunlar;

     En az ilkokul mezunu olmak,

     14 yaşını doldurmuş olmak (18 yaş altı başvurular için velisinden yazılı onay istenecektir),

     Temel düzeyde yüzme biliyor olmak,

     Donanımlı dalış yapmanıza engel bir sağlık engelinizin olmadığına dair "sağlık bildirim        

     formunu" doldurup imzalamanızdır. Gerekli hallerde doktor raporu istenebilir.

Bu eğitimi tamamladığınızda, donanımlı dalış ile ilgili temel teorik kavramı öğrenmiş olmanız, su altında kullanacağınız ekipmanları tanımış olmanız, bu ekipmanları doğru bir şekilde giyinip kuşanabiliyor olmanız, su altında karşılaşabileceğiniz olumsuzlukları yine su altında çözebiliyor olmanız beklenir. Eğitmeniniz size bazı su altı becerilerini hem teorik olarak hem de denizde uygulamalı olarak gösterecektir. Bu becerilerden bazılarına örnek vermemiz gerekirse;

     Su altında denge yeleğinizi ve tüpünüzü çıkarıp tekrar kuşanabiliyor olmalısınız,

     Su altında maskenizi çıkarıp tekrar kuşanabiliyor olmalısınız,

     Su altında haberleşmenizi sağlayacak temel dalış işaretlerini biliyor ve kullanabiliyor

     olmalısınız,

     Su altında body (dalış eşiniz) le hava paylaşımı yapabiliyor olmalısınız.

Bu becerileri tamamladığınızda, en son 18 mt'lik bir bot dalışı yaparsınız. Bu dalışı başarıyla ve sorunsuz olarak tamamlamanız halinde,  Cmas 1* dalıcı brövenizi almaya hak kazanırsınız.

     Peki bu bröve size hangi hakları tanıyacaktır? Yanınızda en az 3* bir dalıcı ya da dalış eğitmeni eşliğinde açık deniz dalışları yapabilirsiniz. Dalış derinliği sınırınız 18 mt'dir. Gece dalışı yapamazsınız.

• Cmas 2* Dalıcı Eğitimi Nedir - Nasıl Katılabilirsiniz

1* Dalıcı eğitiminizi tamamladıktan sonra dalış kariyerinizi devam ettirmek istemeniz halinde, aşağıdaki ön koşulları yerine getirirseniz, 2* dalıcı eğitimine katılabilirsiniz.

     15 yaşınızı doldurmuş olmak (18 yaşından küçükler için velisinin yazılı onayı istenecektir)

     Sağlık durumunuzun dalışa elverişli olması ve sağlık bildirim formunu imzalamanız

     Cmas 1* dalıcı ya da federasyonun denkliğini onayladığı başka bir dalış sisteminden belgenizin

     olması

     1* dalıcı belgenizi aldıktan sonra 20 onaylı tecrübe dalışı yapmış olmanız ve bunu dalış kayıt

     defterinizle belgelemiş olmanız

     En az ilköğretim diplomanızın olması gerekmektedir.

Bu eğitimde, 1* eğitimine ek olarak, bazı ek yetki ve sorumluluklara sahip olursunuz. Yanınızda en az 2* dalıcı olması halinde en çok 30 mt'ye kadar dalış yapabilirsiniz. Dalış eğitmeni eşliğinde ve eğitim amacıyla en çok 42 mt'ye kadar dalış yapabilirsiniz.

Eğitimin sonlarına doğru eğitmeniniz sizi 42 mt derinliğe indirip "derinlik sarhoşluğu" (azot narkozu) yaşayıp yaşamadığınızı test edecektir. Size soyadınızı sorar, telefon numaranızı yazmanızı ister ya da bir matematik işlemi soracaktır. Bu dalışınızı da başarıyla tamamlamanız halinde Cmas 2* dalıcı brövenizi almaya hak kazanırsınız.

• Cmas 3* Dalıcı Eğitimi Nedir - Nasıl Katılabilirsiniz

2* brövenizi aldıktan sonra artık kendinizi yarı profesyonel bir dalıcı olarak görmeye başlayabilirsiniz. Şu anda içinde bulunduğunuz durum anatominizin su altına en iyi uyum sağladığı seviyededir. Açık deniz dalışları yapabilir ve dalış eşinizle uyumlu birer dalıcı olabilirsiniz. Dalış kariyerinizin belki de en keyifli basamağındasınızdır. Bu kariyeri sürdürüp 3* dalıcı eğitimine katılmak isterseniz;

     18 yaşınızı doldurmuş olmalısınız

     Sağlıklı olmalı ve bunu sağlı bildirim formuyla ispatlamalısınız

     Cmas 2* dalıcı ya da federasyonca denkliği kabul edilen bir eşdeğer bröve sahibi olmalısınız

     2* dalıcı belgenizi aldıktan sonra 50 onaylı dalış yapmış olmalısınız ve bunu dalış kayıt

     defterinizle belgelemelisiniz

     En az ilköğretim diplamasına sahip olmalısınız.

3* dalıcı eğitiminde, tabir yerindeyse işin rengi biraz daha değişiyor. Hem bünyesinde eğitim aldığınız dalış merkezi hem de federasyon size biraz daha farklı gözlerle bakmaya başlıyor. Bunun da sebebi bu eğitimi tamamladıktan sonra üzerinizdeki sorumlulukların artacak olmasıdır. Örnek verecek olursak, dalış merkeziniz artık size, sanki oranın bir çalışanıymışsınız gibi bakabilir. Yani sizden tüp doldurmanızı isteyebilir, yeni dalıcı adaylarına brifing (tanıtım) vermenizi isteyebilir, bot kullanmanızı isteyebilir gibi. Federasyonun size verdiği en ağır sorumluluklardan birisi de, beraberinizde daldığınız her düzeyde dalıcıya su altında liderlik yapabilirsiniz. Birlikte daldığınız dalıcıların güvenliğinden birinci derecede sorumlusunuzdur. Görevli olduğunuz dalışlarla, dalış planlamasını yaparsınız ve gerekli gördüğünüz hallerde ilgili kişiyi dalıştan alıkoyabilirsiniz. En çok 30 mt'ye kadar dalış yapabilir ve yaptırabilirsiniz. Dalış eğitmeni eşliğinde ve eğitim amaçlı en çok 42 mt'ye kadar dalış yapabilirsiniz.

Bu yazımızda donanımlı dalışla ilgili aklınızdaki soru işaretlerini gidermeye çalıştık. Bu sporu size biraz olsun tanıtabildiysek ne mutlu bizlere. Her türlü konuda bize danışabilirsiniz. Sağlıklı dalışlar dileriz...